In het algemeen is het beeld dat buitenplaatsen zijn voortgekomen uit een herenkamer op een boerderij. Na het lezen van het onderzoek van landschapshistoricus Gerrit van Oosterom naar ruim 160 buitenplaatsen uit het Amstelland, hun eigenaren, pachtboeren en landbezit is overduidelijk dat dit een veel te beperkt beeld is. Van Oosterom stelde zich de vraag: wat gebeurde er met de boerderij, nadat de buitenplaats gebouwd was? Om die vraag te beantwoorden deed hij nieuw en diepgravend promotieonderzoek naar buitenplaatsen en hun boerderijen in het Amstellands Arcadië, het gebied langs de Amstel, Holendrecht, Gein en Angstel. Veel van de boerderijen in dit gebied waren aangekocht door rijke Amsterdamse burgers en verpacht aan boeren. In de loop van de zeventiende eeuw lieten diezelfde Amsterdamse burgers buitenplaatsen bouwen in dit gebied en combineerden hun buitenplaats met een boerderij. Van Oosterom omschrijft deze combinatie als een bezitsensemble: een op elkaar aansluitend complex van percelen in eigendom van één eigenaar. Er was een buitenplaatskern met het buitenhuis, het park, de moestuin en de bijgebouwen. En er was een agrarisch deel dat in het algemeen werd verpacht aan een boer. Om te achterhalen waarom de Amsterdamse eigenaren gedurende de 17de en 18de eeuw hun buitenplaats met een pachtboerderij bleven combineren, noemt Van Oosterom drie mogelijke motieven: een cultureel motief, een boerderij paste in het arcadische ideaalbeeld van profijt en plezier; een economische motief, het bezitten van een boerderij was financieel gezien aantrekkelijk; en een strategisch ruimtelijk motief, de boerderij bood de mogelijkheid de omgeving van de buitenplaats te beïnvloeden.
Op basis van gedetailleerd onderzoek in onder meer kasboeken en tientallen pachtcontracten luidt de conclusie dat het ruimtelijk belang van de boerderij voor de enscenering van de buitenplaats van doorslaggevend belang was voor de eigenaar. Eigendom was de enige manier om zeker te weten dat in de directe omgeving van het buitenhuis geen ongewenste gebouwen verrezen die het idyllische beeld dat de eigenaar had gecreëerd, doorbraken. Op weg naar die eindconclusie neemt Van Oosterom de lezer mee langs fascinerende aspecten van de buitenplaatscultuur als de ruimtelijke inpassing van de boerderij op de buitenplaats, de sociale verhouding tussen boeren en pachtheren en de rol van vee binnen de buitenplaatscultuur.
Met zijn onderzoek naar de boerderij als onderdeel van de buitenplaats heeft Van Oosterom een nieuw aspect van de buitenplaatscultuur belicht en inzicht gegeven in de tot nu toe onbekende agrarische kant van de buitenplaats.
De handelseditie van het proefschrift is verschenen bij Uitgeverij Noordboek en telt 510 pagina’s en is rijk geïllustreerd.
Gerrit van Oosterom, Boeren op de buitenplaats. De relatie tussen landbouw en buitenleven in het Amstellands Arcadië (1640-1840), 2022. ISBN 978 90 5615 864 4 Prijs € 49,90
Veel belangwekkende lokale geschiedenis wordt bestudeerd en bewaard door geïnteresseerde amateurs, maar ook door professionele streekhistorici. Dit laatste is van toepassing op de uit Winterswijk afkomstige Henk Krosenbrink. Bovendien schreef hij gedichten en toneelstukken. Zijn grote liefde voor streekgeschiedenis leidde er onder andere toe dat hij ruim 30 jaar werkte aan de transcriptie van de rentmeestersrekeningen van Bredevoort. Die dateren uit de jaren 1499-1512. In dit werk zag Krosenbrink zijn levenswerk. De historicus ontdekte deze afrekeningen in een houten kist op zolder van de scholtenboerderij Roerdink in het buurtschap Het Woold nabij de Duitse grens bij Winterswijk. Het vermoeden bestaat dat deze boekhouding samen met talrijke andere belangwekkende stukken daar eeuwenlang ongezien bewaard is gebleven. Bredevoort is een heerlijkheid die in de laatste kwart van de 12de eeuw werd gesticht en lange tijd ressorteerde onder de bisschop van Keulen, in wiens opdracht het kasteel werd gebouwd. Vanaf 1246 werd het een leen van de graaf van Gelre en Zutphen. Dit boek is vooral een rijke bron van feitelijke data (inkomsten en uitgaven) over een voornaam huishouden aan het begin van de 16de eeuw. Deze afrekeningen behoorden de ambtman van Bredevoort toe. Dit was een heerlijkheid in de directe nabijheid van Aalten.
Deze verdienstelijke uitgave is een nauwgezette transcriptie van de rentmeestersrekeningen uit genoemde periode en voorzien van commentaar in maar liefst 1886 verklarende voetnoten. Helaas was het Krosenbrink niet gegund dit levenswerk af te maken. Daarom werd de hulp ingeroepen van de mediëvist, rechtshistoricus en jurist prof. dr. Sebastiaan Roes. Zijn gecombineerde vakkennis maakte hem bij uitstek tot de persoon die deze uitgave tot een goed eindresultaat wist te leiden.
Dit boek is van belang voor mediëvisten, economische geschiedenisbeoefenaars en onderzoekers naar beheer van adellijke bezittingen en heerlijkheden in het algemeen en die van Bredevoort in het bijzonder. Het biedt een waardevol inzicht in de belangen en inkomsten van de drost van Bredevoort in die jaren. RD.
Henk Krosenbrink (transcriptie), De rentmeestersrekeningen van Bredevoort over de jaren 1465 en 1499-1512. Dit omvangrijke boek is een uitgave van Uitgeverij Fagus in opdracht van de Henk Krosenbrink Stichting te Aalten. Het is gebonden uitgave van 656 pagina’s.
Henk Krosenbrink (transcriptie), De rentmeestersrekeningen van Bredevoort over de jaren 1465 en 1499-1512, Aalten 2022 ISBN 978 90 832037 99 Prijs: € 50,- excl. € 7,50 verzendkosten (zie www.fagus-uitgeverij.nl)
Architectuurhistoricus Wies van Leeuwen lijkt zijn bouwkundige interesses in kerkelijke bouwkunst de laatste jaren wat te verleggen naar monumentale kastelen en buitenplaatsen in de provincie Noord-Brabant. Doorgaans publiceerde hij over kerken en kloosters en architecten die kerken bouwden. Met het verschijnen in 2019 van zijn boek over de mooiste kastelen en voorname huizen in Noord-Brabant kwam daar verandering in. Nu volgt een tweede boek over een enkel kasteel, te weten het eeuwenoude kasteel Helmond, het enige vierkante kasteel (waterburcht) van deze provincie. De inhoud van dit boek bouwt voort op een vroegere publicatie over dit kasteel uit 2001, maar is verrijkt en aangevuld met nieuwe inzichten, vondsten en kennis die na dat jaar is verworven.
Kasteel Helmond bestaat ruim 700 jaar en is een stevige aanwezige in het stadsbeeld van het stadscentrum van Helmond. Bijzonder is dat dit kasteel in z’n lange bestaan nooit ernstig beschadigd is geweest ondanks oorlogsgeweld en onlusten. Door de tijd is het gebouw gewijzigd, maar het behield zijn oorspronkelijke karakter. De stad Helmond kocht Kasteel Helmond aan in 1921, nadat de toen 3-jarige Elisabeth en Emilia Wesselman van Helmond het uit erfenis van hun vader hadden verkregen. Met deze verkoop eindigt een familiale verbintenis met dit kasteel die in 1781 aanving en bijna 150 jaar heeft geduurd. In datzelfde jaar eindigt ook de particuliere bewoning van Helmond. Overigens was in 1910 al een deel van de tuin verkocht aan Vlisco, de textielfabriek van P.F. van Vlissingen & Co.
Nadat het stadsbestuur het in eigendom verwierf, werd het de ambitie van het stadsbestuur om van dit kasteel een kloppend stadscentrum te maken, dat tevens dienst zou gaan doen als gemeentehuis. Een geschiedenis die zich aan het einde van de 19de eeuw en in het begin van de 20ste eeuw in meer Nederlandse steden heeft voorgedaan.
De Gooise architect Hanrath krijgt de opdracht tot een verbouw, die het gebouw uiteindelijk praktisch bruikbaar maakt, maar niet altijd evenveel recht doet aan haar historische voorkomen. Dat kan ook van de omgeving worden gezegd waarin dit kasteel staat. De stedelijke groei van Helmond, vernieuwingen en infrastructurele behoeftes zijn de reden dat het kasteel nu aan drie zijden is omgeven door 20ste-eeuwse ontwikkelingen. Na de verhuizing van het gemeentebestuur naar nieuwbouw in 2001, krijgt Kasteel Helmond een meer representatieve en museale functie. Nu is Kasteel Helmond een van de circa tachtig museaal benutte kastelen en historische buitenplaatsen van ons land. Wies van Leeuwen leidt u met dit informatieve en van veel bijzondere foto’s voorziene boek door haar indrukwekkende geschiedenis. RD.
Wies van Leeuwen, Kasteel Helmond. Biografie van een waterburcht. Deze gebonden uitgave verscheen bij Wbook te Zwolle. Het telt 142 pagina’s en is voorzien van veel aansprekend beeldmateriaal.
Wies van Leeuwen, Kasteel Helmond. Biografie van een waterburcht, Zwolle 2022. ISBN 978 9462584846 Prijs: €. 24,95
Niet vaak wordt een boek aan de overheid opgedragen. Dit boek echter wel. Dit door Renger de Bruin en Luc Nagtegaal geschreven boek over de kastelen Amerongen & Middachten kwam er mede dankzij een aanzienlijke rijkssteun. Reden van het verschijnen vormde de toekenning van de Regeling ondersteuning iconische rijksmonumenten die in 2020 aan beide huizen werd toegekend. Deze regeling geeft vorm aan de wens van de regering om aandacht te besteden aan de toonbeelden van de Nederlandse (inter)nationale geschiedenis. Met dit geld pakte men op Middachten de restauratie van de prachtige koepel aan, terwijl op Amerongen de toekenning werd gebruikt om het museumplein te restaureren. Historisch gezien zijn beide kastelen door nauwe familiebanden met elkaar verbonden. Waren eerder leden van de familie Van Reede eigenaar, hierna volgden de Aldenburg Bentincks. De subtitel van deze uitgave luidt dan ook ‘Twee kastelen, één geschiedenis’.
Beide auteurs zijn historici en kunnen bogen op een lange staat van dienst. Zij bundelden hun krachten en schreven dit overzichtelijke verhaal over de geschiedenis van beide huizen en hun bewoners vanaf de 16de eeuw tot heden. Bij hun opdracht werd hen gevraagd om in een uitgave helder te maken wat het belang van de beide huizen is en hoe hun gemeenschappelijke geschiedenis er uitziet. Veel aandacht krijgen de Van Reedes. Leden van die familie bewoonden de beide monumentale huizen, die allebei bijzonder strategisch gelegen waren. Meerdere telgen van deze familie waren politiek actief. Er waren nogal wat diplomaten en de familie bezat veel invloed in Den Haag, waar zij uitstekende banden met de Oranjes bezaten. In de 19de eeuw was de familie Aldenburg Bentinck invloedrijk in Duitsland. Dit is mede de reden dat de keizer Wilhelm II na zijn vlucht uit Duitsland lange tijd op Amerongen resideerde. RD
Renger de Bruin en Luc Nagtegaal, Amerongen & Middachten. Twee kastelen één geschiedenis. Deze uitgave werd gedaan door Stichting Kasteel Amerongen en Stichting Kasteel Middachten. Het telt 92 pagina’s. Via de website https://kasteelamerongen.nl/historie/algemene-historie/e-boek-amerongen-middachten is dit boek als ebook te downloaden.
Renger de Bruin en Luc Nagtegaal, Amerongen & Middachten. Twee kastelen één geschiedenis, Amsterdam 2022. U kunt het boek hier downloaden.
Geen ander woord om deze uitgave te typeren dan het woord indrukwekkend. Dit omvangrijke boek verscheen recent bij gelegenheid van de heropening van Paleis Het Loo. In zijn voorwoord bedankt Michel van Maarseveen, algemeen directeur van Het Loo, de eindredacteur en editor Anne-Dirk Renting terecht. Deze bibliothecaris van Het Loo coördineerde dit project, bracht de 21 auteurs bij elkaar en deed de redactie en eindredactie van dit werk. Van Maarseveen benoemt dit prachtige boek als het nieuwe standaardwerk van Paleis Het Loo. Het boek telt bijna 700 pagina’s en weegt circa 3,5 kilo. Lof verdient ook uitgeverij Waanders, die van deze publicatie een werkelijk schitterend en zeer aantrekkelijk vormgegeven boek heeft gemaakt.
Inhoudelijk zijn de acht hoofdstukken chronologisch ingedeeld en volgen veelal de verschillende bewoners van het paleis. Deze zijn weer onderverdeeld in subhoofdstukken die telkens door (oud-)medewerkers/conservatoren en externe experts werden geschreven. Alle aspecten van dit prachtige huis komen zo aan bod en daarmee passeren ook veel gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis de revue. Immers op en rond dit paleis voltrok zich ook een deel van onze nationale geschiedenis. Bewonersgeschiedenissen, de inrichting, de tuingeschiedenis, historische gebeurtenissen, de bibliotheek en vele, vele andere onderwerpen worden telkens in korte, heldere hoofdstukken behandeld. Daarmee kwam een bijzonder facetrijk boek tot stand waarmee ik de auteurs, de uitgever en allen bij Paleis Het Loo van harte feliciteer. Wat is dit een interessante en mooie uitgave, die je slechts met moeite naast je neerlegt.
Anne-Dirk Renting (ed en red.), Paleis Het Loo. Een koninklijk huis verscheen bij Waanders Uitgevers. Het telt 693 pagina’s en is rijkelijk voorzien van allerhande afbeeldingen zowel in kleur als zwart/wit.
Anne-Dirk Renting (ed. en red.), Paleis Het Loo. Een koninklijk huis, Zwolle 2022 ISBN 978 94 6262 348 4 Prijs: €. 75,-
De auteur liet bij het toezenden van deze publicatie in een brief weten dat dit boek verscheen als vervanging van een eerder boekje over Keppel van de hand van Gelderse buitenplaatsenkenner Jan Harenberg. Dat boekje verscheen in 1997. Dat er vraag is naar een overzichtelijke studie over dit kasteel, bewijst de snelle uitverkoop van de eerste druk van deze uitgave. De auteur neemt de lezer mee op een chronologische geschiedenisbeschrijving en dus ook die van Gelderland en de Republiek. Net als op veel andere langdurig bewoonde huizen stond hier aanvankelijk een houten huis dat met wallen en greppels was omgeven. Een volgende fase was de bouw van een stenen toren, precies op de plek van het huidige kasteel. Net als Kasteel Duivenvoorde is Keppel nooit verkocht en is de titel Heer of Vrouwe van Keppel al 300 jaar van de ene op de andere generatie overgegaan.
Op Keppel vangt de geschiedenis ruim 800 jaar geleden aan met de vestiging van een gelijknamige familie op het huis. Er waren periodes van rust, maar even vaak was er strijd met verwoestingen tot gevolg. Desondanks werd het huis telkens weer opgebouwd en bleef het in handen van een familie. Na de Van Heeckerens doen in 1575 de Van Pallandts hun intrede op Keppel. Zij blijven het huis tot 1962 houden. Door een huwelijk van Ada Cornelia van Pallandt met Rijnhart van Lynden komt dit onder de zorg van de laatstgenoemde familie. Zeer recent overleed Willem van Lynden en gaat dit goed nu over in de zorg van zoon Rijn van Lynden.
Dit aardige boek is vooral een gids voor hen die Keppel bezoeken (men kan hier op aanvraag worden rondgeleid). Het huis en de directe omgeving met talloze rijksmonumenten worden alle beschreven en toegelicht. Hiertoe behoren de poort, een uit Friesland afkomstige spinnenkopmolen, een watermolen, een pomp en enige huizen in de Dorpsstraat. Bij Keppel bevindt zich ook een zeldzame dubbele viskar. Dit zijn twee gekoppelde houten kratten waarin vers gevangen vis uit de Oude IJssel gedeponeerd kon worden. Omdat de viskar op de oever van de rivier stond opgesteld en rivierwater er doorheen kon stromen, bleven de met fuiken gevangen vis er levend en vers in bewaard. RD
M. Diepeveen-Jansen, Kasteel Keppel. Een beknopte geschiedenis van het kasteel en zijn bewoners. Dit gebonden boek telt 94 pagina’s en is voorzien van talrijke kleurrijke afbeeldingen. Het is in eigen beheer verschenen bij de Pallandt van Keppel Stichting.
M. Diepeveen-Jansen, Kasteel Keppel. Een beknopte geschiedenis van het kasteel en zijn bewoners, Laag Keppel 2021. ISBN 978 9090 345 796 Prijs: € 14,95 (excl. verzendkosten) Verkrijgbaar bij lokale boekhandels in Doetinchem e.o. of via de rentmeester (info@vanlynden.eu)
Van de auteurs van dit boek, ontving ik samen met het boek het bericht: “U was betrokken bij ons onderzoeksproject ‘Behoud door ontwikkeling’. Dit onderzoek naar historische landgoederen leerde dat het kleine, grotere of soms uitgestrekte dynamische cultuurlandschappen zijn, met veel potentieel voor zowel eigenaren, de samenleving als het onderzoek. Zo bezien zijn het broedplaatsen voor een integrale, holistische benadering over meerdere functies, sectoren en stakeholders heen. Dit boek probeert deze expertise te bundelen in vier hoofdthema’s: tegenwoordig beheer, beleidsmaatregelen om te overleven, ontwerp en het innovatieve perspectief van voedselbossen. Het boek is het resultaat van een intensief en boeiend proces van velen: onderzoekers, landgoedeigenaren, beleidsmakers, collega’s, studenten en tal van andere belanghebbenden”.
Dit is in het kort een samenvatting van dit bijzondere boek dat inhoudelijk zoekt naar nuttige overlevingsstrategieën voor KBL. Dankzij een terughoudend en conservatief beheer zijn nog altijd vele gaaf bewaarde ensembles voor ons land behouden. Dit boek verhaalt over KBL die de weg van de innovatie en het experiment zijn ingegaan om zo het oude groenhistorische erfgoed voor de toekomst klaar te maken en te bewaren. Hierbij passeren voorbeelden uit Nederland, Engeland, België en Denemarken de revue. Het boek is in drie secties verdeeld: landgoedbeheer in de 21ste eeuw, overheid en politiek in relatie met KBL en tot slot de toepassing van eigentijdse vormen, kennis en mogelijkheden in het duurzame behoud.
Juist de internationale benadering maakt dit tot een waardevol boek waarin succesverhalen van elders gedeeld worden met een breed publiek. Omdat men op buitenplaatsen soms de neiging heeft tot navelstaren, is het bijzonder verfrissend te lezen hoe men in andere landen (en soms bij ons) de zaken aanpakt. In ons land krijgen vooral de Fraeylemaborg en Het Lankheet aandacht, maar ook gaan de auteurs in op omstandigheden op Vilsteren, Grootstal, Haarzuilens, Twickel, Singraven, Welna en andere Nederlandse landgoederen. Voorwaar een zinnig en nuttig boek, dat bekend dient te zijn bij allen die met het lastige instandhoudingsvraagstuk bezig zijn. RD
Steven Heyde en Sylvie van Damme, The future of estate landscapes in Europe. Exemplary and unusual examples from Belgium, Denmark, the Netherlands and the United Kingdom. Dit boek verscheen bij Blauwdruk Publishers, telt 160 pagina’s en heeft een rustige vormgeving voorzien van kaarten en foto’s.
Steven Heyde en Sylvie van Damme, The future of estate landscapes in Europe. Exemplary and unusual examples from Belgium, Denmark, the Netherlands and the United Kingdom. ISBN 978 9492 474513 Prijs: € 37,50
In de Camera Obscura van Nicolaas Beets staat een kostelijk verhaal over een man uit Oost-Nederland die in Haarlem besluit onaangekondigd een oude studievriend te gaan opzoeken. Het is hoog zomer en nadat hij heeft aangebeld, vertelt een huishoudelijke hulp op chique toon dat de familie naar buiten is. Zij geeft hem aanwijzingen waar het buiten zich bevindt. Na enig zoeken en lopend langs een vuilnisbelt belandt hij in een obscuur hoekje op een soort volkstuintje waar de familie in een tuinkoepel verblijft. Aan dit verhaal moest ik denken, toen ik dit boek over Tuinkoepels ontving.
Bekend is dat in de 18de en 19de eeuw, toen het buitenleven in de steden zeer omarmd werd, tuinhuizen en -koepels volop werden neergezet voor recreatieve zomerse dagen. Zo stonden er langs de Haarlemmer Trekvaart legio van dergelijke bouwsels en kwam het buiten zijn ook binnen bereik van de minder vermogenden. Dit soort overgangsgebieden tussen stad en platteland kwamen overal voor in Holland en vaak stonden daar vele tuinkoepels in even zoveel pleziertuintjes. Enige gelijkenis met de nog altijd populaire volkstuinen bestaat wel, want ook in die tijd werden de huisjes enkel voor dagrecreatie gebruikt. In de loop der tijd werden ze vergroot en meer geschikt gemaakt om er ook te kunnen overnachten en soms zelfs om er permanent te kunnen wonen.
In het boek Tuinkoepels gaan verschillende auteurs in op dit fenomeen. Het boek is tot stand gekomen op initiatief van de DonderbergGroep, Stichting voor Follies, Tuinsieraden en Vermaaksarchitectuur. Vooraf gaat een prima inleiding van de beide redacteuren over dit bijzondere fenomeen, dat zij zien als een typisch verschijnsel in onze streken. Overigens zijn zulke huisjes al bekend in de 16de eeuw als kunstenaars ze tekenen of schilderen in werken van tuinen rond imposante huizen. Ze konden allerlei vormen aannemen, van simpel en eenvoudig tot relatief luxe en representatief.
Nog altijd genieten de theekoepels van de Vechtstreek nationale bekendheid. Daarin werd niet alleen theegedronken, ook dienden ze soms als speelhuis voor kinderen. Op sommige adellijke huizen werden later speciaal voor de kinderen zulke compleet ingerichte tuinhuisjes neergezet. In die ambiance konden jonge adellijke kinderen spelenderwijs leren hoe zij gasten konden ontvangen, koken en andere huishoudelijke taken konden uitvoeren. Leuk dit boekje dat een specifiek element van de Nederlandse buitenplaatscultuur benoemt. RD.
Tuinkoepels Een Nederlands verschijnsel is een ongebonden uitgave van Eburon en telt 97 pagina’s en vele afbeeldingen.
Martin van de Broeke & Wim Meulenkamp (red.) Tuinkoepels. Een Nederlands verschijnsel ISBN9789463013666 Prijs: € 24,50
In dit boek bezorgen Ineke Huysmans en Ad Leerintveld 38 brieven van Constantijn Huygens. De vroegste brief dateert uit 1616, de laatste uit 1681, zes jaar voor zijn overlijden in 1687. Iedere opgenomen brief is naar eigentijds Nederlands hertaald en van een inleiding voorzien. De brieven hebben betrekking op onderwerpen zoals poëzie, kunst, architectuur, muziek maar ook op zijn diplomatieke werkzaamheden, als vader en echtgenoot of is correspondentie met stadhouder Frederik Hendrik en de latere koning-stadhouder Willem III. Juist omdat Huygens door zijn functie bijzonder goed was ‘aangesloten’, komen vele prominente figuren uit de 17de eeuw in dit boek voorbij. Een groep van experts ‘vertaalde’ deze brieven die in chronologische volgorde worden gepresenteerd.
Alhoewel brieven meestal persoonlijk zijn en vaak zaken benoemen die de eigen privacy betreffen, liet Huygens zijn kinderen nadrukkelijk weten dat zij na zijn dood in zijn boedel een kast zouden aantreffen die uitpuilde met correspondentie. Tegelijk stimuleerde hij hen na te denken om deze wereldkundig te maken. Hij was zich bij leven al zeer bewust dat al die brieven een waardevol tijdsdocument bevatten. Desondanks duurde het tot in onze tijd eer zijn nu bekend zijnde 9.000 brieven digitaal beschikbaar zijn gekomen. Doordat de hele verzameling brieven in 1823 werd geveild, zijn ze over de hele wereld verspreid geraakt.
De buitenplaats is als onderwerp of decor aanwezig in deze correspondentie. Zo beschrijft hij dat hij voor de Hollandse stadhouder twee staatsieportretten ontvangt, die uiteindelijk een plek vinden op het Oranjehuis Ter Nieuburch te Rijswijk. Voorts gaat een brief in op de bouw van zijn helaas verdwenen stadspaleis in Den Haag, kunstopdrachten ten behoeve van de Oranjezaal in Huis ten Bosch, duiven voor Hofwijck, etc. Onder de vele experts die een brief ‘onder handen nemen’ bevinden zich Koen Ottenheym, Luc Panhuysen en Luuc Kooijmans. Het boek verschijnt bij een gelijknamige expositie op Huygens’ Hofwijck te Rijswijk die op 8 april aanstaande open gaat. Tot slot nog een compliment voor de wijze waarop dit hardcover boek is uitgegeven door Uitgeverij Catullus te Soest. Daaruit spreekt een grote liefde voor het maken van mooie boeken. Ditzelfde compliment betreft ook hun recent gedane uitgave over het Rampjaar 1672 en de brieven die Johan de Witt in dat jaar schreef. RD
Constantijn Huygens. Een leven in brieven telt 244 pagina’s en is een hardcover uitgave van Uitgeverij Catullus.
Ineke Huysmans & Ad Leerintveld (samenstelling), Constantijn Huygens. Een leven in brieven ISBN 9789492409577 Prijs: € 24,99
De oud-directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau Paul Schnabel is na zijn pensionering in 2013 bepaald niet stil gaan zitten. Hij begeleidde vele promovendi, deed onderzoek, was lange tijd voor D66 als senator verbonden aan de Eerste Kamer, gaf vele lezingen en is een eloquent spreker. Bij sKBL is hij sinds 2014 actief als voorzitter van de prestigieuze sKBL-Ithakaprijs en –stipendium. Van zijn hand verscheen onlangs een kloeke uitgave bij Waanders over de in zijn ogen mooiste en boeiendste schilderijen uit de Hollandse 17de eeuw. Best een bijzondere uitdaging wetende hoeveel er over die schilderijen is gepubliceerd. De auteur benadert dit onderwerp vanuit zijn sociologische achtergrond, maar zeker ook vanuit zijn kennis als levenslange liefhebber en verzamelaar van schilderijen uit die periode. Dit laatste speelt onmiskenbaar een rol bij de samenstelling van dit boek, waarin hij de vrijheid nam om zijn eigen keuzes van illustratieve schilderijen te maken. Ook trekt hij zijn beschouwingen door naar latere tijden om te kunnen aantonen hoe en op welke wijze de invloed van de 17de-eeuwse schilders is geweest op latere meesters. Als socioloog plaatst hij de schilders uitdrukkelijk in een maatschappelijke context.
Het boek is in twee delen opgedeeld. In het eerste deel gaat Schnabel in op de wijze waarop de 17de-eeuwse schilderkunst destijds en later werd gekeurd en beoordeeld. In het tweede deel beschrijft hij zijn meest geliefde schilderijen, die op een prachtige wijze in dit mooi uitgegeven boek zijn opgenomen. Alhoewel de Nederlandse schilderkunst en de historische buitenplaatsen twee grootheden zijn die voortkomen uit dezelfde tijd, waren de buitenplaatsen wel onderwerp waarvoor geproduceerd werd. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de Oranjezaal in Huis Ten Bosch, maar ook aan de vele portretten die werden gemaakt als onderdeel van een verzameling familieportretten die op buitenplaatsen werden opgehangen. Ook gaven kooplieden kunstenaars zoals Jan van der Heijden en anderen opdracht om hun buitenplaats te vereeuwigen. Samen met de bijzondere Nederlandse schilderkunst uit de 17de eeuw zijn ook onze prachtige maar veel minder gekende buitenplaatsen een vrucht van diezelfde voorspoedige tijd. RD
Anders gekeken, Het beste en het boeiendste uit de Hollandse schilderkunst van de Gouden Eeuw is uitgegeven door Uitgeverij Waanders. Het is een hardcover uitgave dat 400 pagina’s telt en is voorzien van prachtige opnames van vele schilderijen.
Paul Schnabel, Anders gekeken. Het beste en het boeiendste uit de Hollandse schilderkunst van de Gouden Eeuw ISBN 978 946 262 34 08 Prijs: € 45
