Onderstaande boekbespreking is met toestemming overgenomen uit Ambt & Heerlijkheid (nummer 210, maart 2021), de periodiek van de Oudheidkundige Kring Rheden-Rozendaal en geschreven door Fineke Burgers.
Toen in 2006 de 76-jarige Johan Hendrik Willem Lüps overleed, waren er geen erfgenamen die in staat waren het kasteel Biljoen te onderhouden. Deze laatste eigenaar had bepaald dat het landgoed met kasteel samen te koop moest worden aangeboden. Een uitdrukkelijke wens naast andere voorwaarden was ook, dat het kasteel zijn woonbestemming moest behouden. In 2009 heeft het Gelders Landschap en kastelen, het GLK, het kasteel kunnen bemachtigen. Ook kwam men in contact met bemiddelde toekomstige bewoners. Het GLK liet een uitgebreide analyse maken van wat er moest gebeuren om het kasteel en het landgoed te conserveren en later te laten bewonen. Voor belangstellenden werden er bezichtigingen georganiseerd, b.v. op open monumentendag met grote aantallen bezoekers. Biljoen kreeg weer een plaats in de gemeenschap. Men was het erover eens: het werd allemaal prachtig en wat een historische en cultureel hoogstaande schat heeft de gemeente Rheden en in dit geval Velp op zijn grondgebied om te koesteren en te bewaren. En nu is daar dan het boek: BILJOEN, kasteel, bewoners, landgoed.
Het is geschreven onder redactie van Jorien Jas, conservator en collectiebeheerder van het GLK en Conrad Gietman, o.a. wetenschappelijk medewerker bij de Hoge Raad van Adel in Den Haag. Door een keur van deskundige specialisten worden de aspecten betreffende de restauratie en het herstel van Biljoen belicht. Het boek begint met een uiteenzetting van de restauratieplannen, het complexe proces van het samenbrengen van alle disciplines die betrokken waren bij het behouden, conserveren en het moderniseren op verantwoorde (dus terug te draaien) wijze. Er kwam in de loop van het onderzoeksproces veel meer boven “water” dan men had begroot te moeten restaureren. Dit had tot gevolg dat nog meer fondsen moesten worden verkregen.
Het boek bevat de complete geschiedenis van het kasteel en zijn omgeving. Tot in detail (met deelverhalen uitgelicht op gekleurde bladzijden) wordt de ontstaansgeschiedenis van het huis, het ontwerpen van de tuinen van Biljoen en het in zijn tijd unieke landgoed Beekhuizen verteld. De landschaps- en interieurfoto`s zijn talrijk en kleurig, vaak royaal over 2 volle bladzijden en adembenemend mooi. Nooit vertoonde “kiekjes” van de families met hun gedienstigen op het kasteel illustreren de verhalen, verteld door o.a. de historica Ileen Montijn. Tal van onderwerpen behorende bij het landleven en het wonen op een kasteel komen voorbij. De “grand tour” die Johan Frederik Willem van Spaen in de 18e eeuw heeft gemaakt en de invloed daarvan op Biljoen. De jacht, de boerderijen behorende bij het kasteel, de tuinen en het onderhoud. De foto`s tonen de oude, gerestaureerde tapijten (geweven landschappen), de plafondschilderingen, de kleurkeuze voor het meubilair, de specialisten die op de vierkante centimeter hun priegelige werkzaamheden moesten verrichten. Ook worden afbeeldingen getoond van de vele kunstschatten die in het kasteel aanwezig waren of er nog zijn. In het hoofdstuk “Grandeur in stuc” de wordingsgeschiedenis van de grote zaal met de putti en guirlandes en de unieke prenten naar Piranesi. Ook aan bouwkundige veranderingen van het kasteel in de loop der tijden, met de daarbij betrokken architecten, m.n. Eberson, wordt de nodige aandacht besteed. Piet van Cruyningen, met veel publicaties en studies over boerderijen en landgoederen op zijn naam, schrijft tenslotte in het laatste hoofdstuk over de toekomst van Biljoen. Wat zijn de uitgangspunten bij het beheer van een landgoed. De economische situatie in heden en verleden, de rol van de boerderijen en de veranderende gezichtspunten over het te voeren beleid.
Voor het snel opzoeken van de verantwoording van de uitgebreide voetnoten achterin het boek, is een handig leeslint aangebracht. Het boek bevat een register op persoonsnamen, een landgoedkaart met bestaande en verdwenen bebouwing, duidelijke tekeningen van de bouwfases van het kasteel vanaf 1535-1885. Ook is er een tijdlijn opgenomen van voor 1530 met alle handelingen en jaartallen die iets met de geschiedenis van de ontwikkeling van Biljoen te maken hebben.
Het is een werkelijk prachtig boek met unieke luchtfoto’s en uitgebreide informatie over kasteel Biljoen en het landgoed. Niet alleen voor inwoners van Velp, maar voor iedereen met belangstelling voor geschiedenis, cultuur of natuur. Fineke Burgers
Conrad Gietman, Jorien Jas (redactie), Biljoen. Kasteel, bewoners, landgoed, W-Books, i.s.m. Geldersch Landschap & Kasteelen. Het boek telt 360 pagina’s en is rijk geïllustreerd.
Conrad Gietman, Jorien Jas (red.), Biljoen. Kasteel, bewoners, landgoed, Zwolle 2020.
ISBN 9789462583856
Prijs: € 49,95 (Introductieprijs: € 39,95)