Beroemde gasten op Nederlandse KBL

Door René Dessing

Altijd mocht ons monumentale buitenleven op buitenlandse belangstelling rekenen. Een reden was dat in Europa gedurende de 17^de en 18^de eeuw grondbezit en dus ook het eigendom van een kasteel of buiten vrijwel overal een adellijk voorrecht was. Hier echter bezaten vele, door handel rijk geworden burgers, landerijen en monumentale buitenplaatsen.

Dit was voor tal van adellijke reizigers een reden om hier eens poolshoogte te komen nemen. Zij bezaten toen meestal ook de middelen en mogelijkheden om te kunnen reizen. Zoals destijds gebruikelijk was, hielden zij vaak een reisdagboek bij om later hun belevenissen te kunnen uitgeven. Heel vaak klinkt in hun verbaasde verhalen bewondering door over de wijze waarop de Hollanders hun waterrijke land wisten vorm te geven. Vaak gebruiken zij in hun teksten bij het zien van onze landschappen het woord ‘arcadisch’ of Arcadia. Een andere reden houdt verband met het feit dat Nederland vanaf de 17^de eeuw tot op heden geldt als een land waar vele exotische variëteiten aan planten, struiken en bloemen voorhanden zijn. Door de internationale handelscontacten arriveerden hier zaden en stekken uit alle windstreken om vervolgens te worden vermeerderd en weer te worden uitgevoerd. In de 18^de eeuw, als natuurbeleving zeer populair is, stimuleert dit gegeven buitenlands bezoek. Nog altijd zijn in tal van Europese paleis- en kasteeltuinen oude bomen en planten te vinden, die uit Nederland komen. Het zijn slechts enige redenen waarom zoveel Europese edelen, internationale wetenschappers en beroemdheden ons land bezochten om hier inspiratie op te doen, zich te verbazen over ons kleine maar rijke land waar alles uit de hele wereld te koop was.

Keizerlijke, koninklijke en adellijke bezoekers

Eeuwenlang waren de Oranjes door huwelijken verbonden met talrijke Europese vorstenhuizen, waarvan talrijke gekroonde hoofden ons land met een bezoek vereerden. Soms speelden andere historische omstandigheden een rol. Bijvoorbeeld het moment dat stadhouder Willem III aan het einde van de 17^de eeuw de Engelse troon besteeg. Daarna verleende hij aan enige Nederlandse edelen Engelse adellijke titels. Een van hen was baron Godard van Reede, die vanwege militaire inspanningen in Ierland de titel graaf van Athlone kreeg. Zijn familie vestigde zich echter nooit definitief in Engeland en huwde vooral met Nederlandse adel. Tot het familiebezit behoorde ook het fraaie Middachten, dat tot nu toe door vererving binnen de familie bleef.

Oranjepaleizen zoals Het Loo te Apeldoorn en Soestdijk te Baarn waren voor buitenlandse invitées vaak een reisdoel. Onder hen bevindt zich tsaar Peter de Grote. Hij verbleef lange tijd in ons land om zich te verdiepen in scheepsbouw. Hij raakte onder de indruk van de buitenplaatsen langs de Vecht en nam bij zijn vertrek naar St. Petersburg zelfs Nederlandse hoveniers mee voor de aanleg van Hollandse tuinen aldaar. Tsaar Alexander II bezocht zijn tante Anna Pawlowna op Soestdijk, die zich daar als weduwe van koning Willem II had teruggetrokken. De tsaar schonk kort daarna prins Frederik der Nederlanden een marmeren met leeuwen geflankeerde paardentrog voor de verfraaiing van De Paauw in Wassenaar. Het cadeau bevindt zich nog altijd op de buitenplaats, die in zijn vorm wel lijkt op de paleizen en tuinen van Potsdam. Daar bracht Frederik zijn jeugd door.

Op Het Loo was het altijd een komen en gaan van beroemde gasten. Een van hen was de componist Franz Liszt. Hij was in 1871 jurylid van een door koning Willem III ingestelde muziekprijs voor jonge musici.

Toen in 1917 keizer Wilhelm II besloot af te treden, ging hij in Nederland in ballingschap en nam hij uit Berlijn 59 wagonladingen met inboedel en kunst mee. Eerst genoot hij met zijn gevolg enige tijd gastvrijheid op kasteel Amerongen waarna hij zich definitief op Huis Doorn vestigde en waar talrijke internationale gasten hem bezochten. Tijdens zijn Nederlandse jaren bezocht hij buitenplaatsen zoals Gooilust, Twickel en zelfs 75 keer De Hartekamp waar de Duitse barones Catalina von Pannwitz woonde. Een andere vorstin die ons land bezocht was de Oostenrijkse keizerin Sissi. Ooit was zij te gast in het markante Muiderslot. Toen zij daar om een glas melk vroeg, moest zij worden teleurgesteld.

Filmsterren, politieke en wetenschappelijke figuren

De lijst van beroemdheden die op Nederlandse buitens waren, is lang en markant en telkens weer duiken er nieuwe namen op zoals bijvoorbeeld op Sparrendaal te Driebergen. Hier waren vorsten, adel en staatshoofden de gast van de Nederlandse diplomaat Maurits van Vollenhoven. Onder zijn privégasten bevinden zich de Amerikaanse president Herbert Hoover, leden van het Spaanse koningshuis (hij was gehuwd met de nicht van de Spaanse koning) maar ook de Russische prins Felix Youssoupof, die eind 1916 de monnik en gebedsgenezer Raspoetin doodde.

Na de Tweede Wereldoorlog was Winston Churchill op Het Loo te gast bij koningin Wilhelmina. Buitenplaatsen dienden vaker als het décor van een staatsbezoek of belangrijke ontvangst. Onlangs nog bezocht het Belgische koningspaar kasteel Heeze bij Eindhoven aan het einde van een staatsbezoek aan ons land terwijl koningin Beatrix de bondspresident Horst Köhler op Twickel voor de lunch ontving. Tot de beroemde wetenschappers die hier een buitenplaats bezochten behoort ook de Zweedse arts Carl von Linné (Linnaeus). Hij studeerde aan de Leidse universiteit bij Herman Boerhaave en werd door diens bemiddeling twee jaar hortulanus op De Hartekamp te Heemstede. Daar staat in de tuin nog een borstbeeld van deze grote figuur. De internationaal bekende sterrenkundige Christiaan Huygens bewoonde na de dood van zijn vader Christiaan Huygens lang op diens buiten Hofwijck te Voorburg. Op Slot Zuylen verbleef de Engelse schrijver James Boswell enige tijd toen hij werd gezien als een mogelijke huwelijkskandidaat voor de adellijke bewoonster en schrijfster Belle van Zuylen. Zij zou later in Frankrijk onder de naam Madame de Charrière als vrouwelijke auteur, wat destijds uitzonderlijk was, beroemd worden.

Tijdens de 20^ste eeuw nemen populaire, tot de verbeelding sprekende figuren de rol over die vroeger door de adel werd gespeeld. Op Kasteel De Haar zorgde het huwelijk van baron Étienne van Zuylen van Nyevelt met de Franse barones Hélène de Rothschild ervoor dat vele leden van de internationale jetset dit nu museale kasteel bezochten. Altijd ontving de familie uit Parijs tijdens de maand augustus hier hun gasten waaronder Brigitte Bardot, Yves Saint Laurent, Coco Chanel, Pierre Bergé, Maria Callas, Roger Moore, Joan Collins en vele anderen. De beroemde filmster Audrey Hepburn, wiens moeder een Nederlandse barones was, bracht een deel van haar jeugd in Gelderland door. Er is daar zelfs een fietstocht samengesteld die leidt langs kastelen en buitens uit haar toenmalige leefomgeving waartoe ook Groot Warnsborn behoort. Hier verbleef in dit ook nu nog als hotel benutte landgoed Otto Frank en zijn dochter Anne. Zij waren hier in september 1941 om wat verhaal te komen. Niet lang daarna besloot dit Joodse gezin om in een achterhuis van een pand aan de Prinsengracht te Amsterdam onder te duiken.