Een vijver uitbaggeren lijkt simpel maar voor vijvers en grachten rondom KBL is het toch vaak een precaire aangelegenheid. Het terrein verdraagt het werken met zware machinerie vaak slecht en tegelijk speelt een deel van het verleden zich in het water van de gracht af. Talrijke KBL waren ooit het decor van strijd en oorlog. Op Landfort werd in de nadagen van de Tweede Wereldoorlog zwaar gevochten waardoor de aanwezigheid van explosieven heel reëel was.
Plan van aanpak
Afgelopen juli maakte tuinbaas Paul-Robert van der Zouw en ik een wandeling door het bospark van de historische buitenplaats Huis Landfort te Megchelen in de gemeente Oude IJsselstreek. Hij vertelt me hoe de stichting Erfgoed Landfort het baggeren van de slingervijver heeft aangepakt: “Het zijn vaak unieke projecten waarop geen standaardwerkwijze van toepassing is. Al met al is verliep het proces toch voorspoedig. In 2018 werd eerst contact met grondverzetbedrijf Hofmeijer gelegd. Omdat bij de gemeente veel geregeld moest worden (vergunningen en procedures) maar ook onderzoek moest worden verricht naar de mogelijke aanwezigheid van explosieven, zijn tal van zaken tegelijk gestart. Het onderzoek naar explosieven bracht echter veel meer met zich mee dan vooraf kon worden voorzien. Gelukkig kent het Rijk een regeling die terreineigenaren tot 70% subsidie tegemoet komt in de kosten van explosievenruiming. De regeling wordt enkel verleend indien de gemeente waar de explosieven aanwezig zijn, een subsidie-aanvraag voor de eigenaar wil verrichten. Na een raadsbesluit door het gemeentebestuur van Oude IJsselstreek kon stichting Erfgoed Landfort van deze regeling gebruik maken. Die samenwerking met de gemeente verliep uitstekend”.
Explosieven in de modder
Rondom Huis Landfort is ten tijde van de bevrijding in 1945 hevig gevochten. Het huis heeft daar zeer onder te lijden gehad, de Ottomaanse duiventil was gedecimeerd, veel bomen beschadigd en van het koetshuis was nog maar weinig over. Het terrein vertelt dit verhaal nog na. Explosieven, waaronder mitrailleurkogels, boorden zich met vaart diep de grond in en bleken daar als een onopgemerkt risico jaren zitten.
Eind oktober 2018 begon men met de eerste werkzaamheden nadat goed over de aanpak was nagedacht. De monumentale slingervijver op Huis Landfort wordt zowel gevoed door grondwater als kwelwater vanuit de Oude IJssel die vlakbij de vijver van de buitenplaats loopt. Om het baggeren zo goed mogelijk te kunnen uitvoeren en vanwege de monumentaliteit van de gracht werd de slingervijver opgedeeld in compartimenten. Die werden beurtelings leeggepompt waarna de goeddeels lege delen op explosieven werden onderzocht. Dit gebeurde met gepantserd materieel. De te verwijderen bagger werd met gepantserde kiepwagens op een naburig weiland verspreid om daar in te drogen. Dit weiland was eerder op de aanwezigheid van explosieven door een detectiewagen onderzocht. Later werd de bagger nogmaals onderzocht. Alle ruime hoeveelheid aangetroffen explosieven werden op een terrein in een zwaar vergrendelde kluis bewaard en zijn later door de Explosieven Opruimingsdienst (EOD) tot ontploffing gebracht. Een bijkomend voordeel van werken in compartimenten was overigens dat vissen naar waterrijke delen konden zwemmen of konden worden gevangen om te worden overgezet. In totaal is een baggerlaag van 15 tot 35cm opgeruimd, met een verbluffend resultaat.
Afwikkeling
Na het baggeren werd het weiland waarop de bagger was verspreid, ontdaan van puin, takken en stronken. Nadat de bagger was ingedroogd werd de massa omgespit en vermengd met de aanwezige grond. Aansluitend werd de weide opnieuw ingezaaid met een gras-/klavermengsel.
De beschoeiing van de slingervijver was een ander vraagstuk. Probleem hierbij is dat het grondwaterpeil in de gracht sterk fluctueert. Daarbij speelt de droogte een grote rol. Welk type beschoeiing moet je dan kiezen? Stichting Erfgoed Landfort koos voor een houten beschoeiing op gemiddeld waterpeil. De oevers werden hierbij met klei afgestreken zodat een erosiebestendige laag ontstaat. Hiervan is een deel weer met gras ingezaaid.
Na afloop merkte iemand op dat de gracht er weer uit ziet zoals deze in de tijd waarin hij werd aangelegd er uit gezien moet hebben. Een plaatje uit 1823 noemde ze het en daar zijn ze het op Huis Landfort wel mee eens.
Heeft u vragen over hoe een baggerproject aan te pakken, neem dan gerust contact op met de stichting Erfgoed Landfort. Mogelijk dat sKBL in het komend jaar eens een studiedag aan dit onderwerp wijdt. Â Â