Na eeuwen het privébezit te zijn geweest van de familie Van Zuylen van Nijevelt van de Haar is het kasteel met ca. 55 ha park in 2000 ondergebracht in een stichting. Het omliggende landgoed van 400 ha. is verkocht aan Natuurmonumenten. De opbrengst hiervan is gebruikt voor de grote restauratie die ruim tien jaar in beslag heeft genomen.
De restauratie
De stichting zocht in 2004 iemand die niet bang is voor cijfers, het restauratieproject wel aandurfde en vervolgens de exploitatie ter hand wilde nemen. Door een toevallige ontmoeting kwam ik in contact met De Haar en mijn bedrijfseconomische achtergrond kon ik hier goed benutten. Het is fantastisch om in deze periode directeur van De Haar te zijn. Het is leuk om mee te denken over oplossingen voor onverwachte tegenslagen zoals bijvoorbeeld de niet voorziene verzakkingen, waarvan het herstel ingewikkeld was en de kosten aanzienlijk werden verhoogd. Het eerste jaar was er een van uitgebreid lobbyen om de geldstroom op gang te houden. Hoewel 30% uit het vermogen van de stichting kwam, waren we voor 70% aangewezen op externe financiering, wat grotendeels door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) mogelijk is gemaakt. Toen we in 2005 een kanjersubsidie kregen, ging het pas echt goed lopen.
Het waren gouden jaren voor restauratie-aannemers. Veel subsidies, dus veel werk. Een groot deel van de subsidies zijn nu gestopt en magere jaren zijn aangebroken. Het is belangrijk om hier evenwicht te houden; restauratie-aannemers moeten wel hun specifieke vakkennis kunnen behouden.
Na de restauratie moest ik mij richten op de exploitatie van Kasteel de Haar. We doen dit op eigen kracht, zonder subsidie en daarvoor moeten keuzes gemaakt worden. Er moet voldoende inkomen zijn om de kosten voor onderhoud te dekken, maar wat is acceptabel en wat niet? De familie Van Zuylen van Nijevelt is nog steeds betrokken, ook bij de exploitatie. Die stem telt ook mee.
Het verhaal
Uiteindelijk is unaniem besloten dat het kasteel een museum moest blijven, en dat het moest draaien om het verhaal van de laatste 100 jaar. Het verhaal van de familie, die breeduit en heel on-Nederlands haar rijkdom etaleerde. De Nederlandse adel toonde hiervoor minachting, maar kwam wel stiekem kijken als de familie er niet was. Deze rijkdom, deze weelde, maakt De Haar in Nederland uniek en dat is belangrijk. De bezoeker zit niet te wachten op het zoveelste verhaal over de Hoekse en Kabeljauwse Twisten. Als je goed naar de bezoekers keek bij een rondleiding, zag je matige belangstelling bij de oude geschiedenis, maar de verhalen rond de familie Van Zuylen maakt ze wakker, dan zie je interesse en nieuwsgierigheid. Dat is smullen! Het vroeg wel een stevige aanpassing bij de vrijwilligers. Zij moesten bereid zijn om de oude verhalen achter zich te laten en in te zetten op het verhaal van Van Zuylen van Nijevelt.
Het eerste jaar in 2011 was fantastisch. Veel media aandacht en veel bezoekers. In 2012 stortte dat weer in. Ik heb toen belangrijke lessen geleerd. Het verhaal deugt, maar hoe zorgen we dat we blijven groeien en hoe kunnen we onze naamsbekendheid vergroten. We lichten nu twee keer per jaar een aspect uit het grote verhaal uit, zoals tafelzilver en personeel op het kasteel, zodat het voor media interessant blijft en we van free publicity kunnen profiteren. Dit lijkt goed te werken. Het aantal bezoekers groeit met 5 – 10% per jaar en ook het herhaalbezoek neemt toe. In 2015 kwamen er 120.000 mensen naar het kasteel en 40.000 voor het park. Met een aantal grote evenementen per jaar zoals de Country- en Christmasfair en Elfia, goed voor nog eens 80.000 bezoekers, vergroten we onze naamsbekendheid en verbetert de financiële positie. Op de onderhoudsbegroting staat 8 ton. Dat halen we nog niet met de inkomsten, maar over 5 of 6 jaar lukt dat wel.
Doelgroepen
We zetten in op grote doelgroepen, want inspanning moet zich uitbetalen. Meer de musical- dan de operaliefhebber. De groep belangstellenden voor kastelen en buitenplaatsen is te klein om voldoende inkomsten te genereren. We ontvangen wel kleine gespecialiseerde groepen die zich bij ons melden, maar we zijn hier nog niet zelf actief in. Zodra het kan gaan we hier wel initiatieven in nemen. We meten ook de tevredenheid van de bezoeker. We streven naar een 8 ½ of een 9. Met een 8 nemen we geen genoegen. Bijna niemand geeft ooit lager dan een 8 voor een museumbezoek.
sKBL
Ik verheug me op de bijeenkomst in maart voor kasteelmusea die sKBL organiseert. Als spreker zal ik daar vooral ingaan op het belang van het onderscheidende aspect van een museum. ‘Wij zijn uniek’ is niet genoeg. Stel als doel om inkomsten te verwerven en ga bij jezelf te rade: waarom komt het publiek bij jóu, wat komen ze halen, wanneer happen ze toe?
We hebben ons aangesloten bij sKBL omdat, met name René Dessing, veel aandacht voor de buitenplaatsen weet te creëren bij overheden en overal waar dat van belang is. En dat doet hij goed. Het is nodig om met name overheden bij de les te houden en te informeren over wat realistisch is en ze te overtuigen dat het tot betere resultaten leidt als ze niet op de stoel van de experts gaan zitten. Ik vind vooral de platformfunctie waardevol. De meeste KBL zijn klein en daardoor erg op zichzelf gericht en sKBL probeert daar een rode draad doorheen te trekken.
De omgeving
Behalve landelijke verbinding is het ook van belang om de band met het dorp te onderhouden. Haarzuilens en Kasteel de Haar horen bij elkaar. De wederzijdse betrokkenheid is groot. Tradities worden in ere gehouden en er vinden gezamenlijk activiteiten plaats zoals het hardloopevenement de Halve de Haar.
Bij de uitvaart in 2011 van de laatste baron, Thierry Van Zuylen van Nijevelt was , zoals gebruikelijk, het hele dorp betrokken. Een lange stoet dorpelingen liep mee van het dorp naar het kasteel, waar ‘hun’ baron werd bijgezet in de crypte van de kapel. Ook dat verhaal houden we levend.
De uitvaart van Egmont baron van Zuylen van Nijevelt in 1960
Meer informatie over Kasteel de Haar op de website
De Haar is ook te volgen op Facebook, Twitter en YouTube
Anetta de Jong is bedrijfseconoom en sinds 2004
als directeur verbonden aan Kasteel de Haar.