Aanbieding
Amsterdams Arcadia. De ontdekking van het achterland
Marc Glaudemans, Amsterdams, 2000
In 2000 promoveerde Marc Glaudemans op een studie getiteld: Amsterdams Arcadia. De ontdekking van het achterland. Amsterdams Arcadia is de (fictieve) naam van het in de 17de en 18de eeuw met buitenplaatsen bezaaide achterland van Amsterdam. Deze studie gaat in op dit gebied en beschrijft hoe vanuit het 17de-eeuwse Amsterdam, langzaam maar zeker het groene, agrarische en woeste achterland werd opgezocht en gecultiveerd. Nadruk ligt op de buitenplaats in al zijn hoedanigheden en begrepen als een fenomeen van verstedelijking. Het grote aantal buitens rondom de stad kan dan wel niet gezien worden als een stadsuitbreiding in de klassieke zin, maar het moet volgens Glaudemans wel begrepen worden als een verruiming van de stad. Stank en hitte waren niet de enige redenen om de stad tijdens de zomer te verruilen voor de buitenplaats. Nee, men nam huisraad, bibliotheek maar ook de stedelijke cultuur en mentaliteit mee naar buiten. In de tuinen ontspande men zich, maar laafde men zich ook aan botanische en natuurkundige experimenten, aan de politiek, maar ook aan dichtkunst en literatuur. En vaak waren zichtlijnen van de tuin gericht op een van de torens van Amsterdam, die in het vlakke land van kilometers ver te zien waren. Het aantal en hoge dichtheid aan pleziertuinen, theekoepels, buitens en landgoederen is een uniek Europees fenomeen.
Amsterdam is door historici en reisgidsen ten onrechte bestempeld als een compacte stad van grachten binnen de stadsmuren. Al in de 18de eeuw was de stad een echte metropool, bijna net zo grenzeloos en diffuus als de hedendaagse varianten. De waardering voor deze uitgestrektheid was echter een heel andere, en om dat te begrijpen neemt de auteur ons mee op een aantal bespiegelingen over de aard van de stad. Griekse filosofie, Romeinse dichtkunst en de zogenaamde ‘fysico-theologie’ van de 18de eeuw passeren de revue en worden geduid als achtergrond waartegen het Amsterdams Arcadia beter als fenomenaal historisch fenomeen kan worden begrepen. Tevens geeft het boek in talrijke illustraties, kaartbeelden en fragmenten uit de 18de eeuw, een idee van hoe het Amsterdamse Arcadia door tijdgenoten werd ervaren. Deze studie kan worden gelezen als intellectuele voorbereiding op een zoektocht naar de wortels van het huidige achterland van Amsterdam. Tal van buitens bestaan nog steeds en ook het landschap dat zij formeerden is hier en daar nog goed te ervaren. Het is opmerkelijk – vanuit het perspectief van deze studie – dat die restanten nu als ‘natuur’ gekoesterd en beschermd worden, terwijl ze hier beschreven worden als product van een hoog-stedelijke en welbewuste cultuur.
‘Amsterdams Arcadië. De ontwikkeling van het Achterland’ telt 200 pag. en is nu voor € 12.50 excl. verzendkosten te koop via sKBL