200 soorten groen. Botanische kunst van Franz en Ferdinand Bauer

Soms ontvangen wij boeken die ik direct lees vanwege het onderwerp of mij iets bijbrengen wat ik niet wist. Dit is zo’n boek; een publicatie bij een reeds gesloten aquarellenexpositie in het Haarlemse Teylers Museum met werken van de voor mij tot voor kort onbekende kunstenaars Frans en Ferdinand Bauer. In een eerste deel behandelt Terry van Druten de levens van deze broers, die in het Oostenrijkse Feldsberg (nu het Tsjechische Valtice) in een artistiek milieu ter wereld kwamen. Vader was hofschilder van de Fürst van Lichtenstein en een bedreven schilder van bloem- en jachtstillevens. Na zijn dood zou hun oom Josef Bauer hem als hofschilder opvolgen. Het leven van de beide broers zou een meer avontuurlijk karakter krijgen dan dat van hun vader en zij ontwikkelden zich tot de belangrijkste botanische tekenaars ooit. Hun geluk was dat zij in een tijd leefden die de auteurs van dit boek de Gouden Eeuw van de Botanie betitelen. In die jaren beoefenden wetenschappers en gefortuneerde personen botanisch onderzoek. Ook vonden talloze expedities plaats in Azië, Afrika en Zuid-Amerika. Bovendien werden overal in Europa botanische onderzoeksinstituten opgericht.

Bekend is dat de twee broers les kregen van Norbert Boccius. sub-prior van een kloostergemeenschap. Daarnaast werkte hij daar als anatoom, chirurg en verpleegkundige. Door die activiteiten verwierf Boccius een grote kennis van (medicinale) planten en legde hij een omvangrijke collectie botanische planten aan. Frans en Ferdinand Bauer werden door hem gevraagd deze met tekeningen te documenteren. De beide broers ontwikkelden hierbij een ingenieus systeem waarbij zij hun studies (meestal potloodtekeningen) voorzagen van kleurencodes. Die codering met bijpassende kleuren is bewaard gebleven. Buiten in het veld legden de broers in hoog tempo met potlood menig bloem of plant vast om deze in hun atelier later uit te werken en daarbij teruggrepen op de codes die zij bij hun tekeningen plaatsten. De artistieke resultaten zijn zondermeer fabelachtig. Na aanvullende scholing in Wenen vertrok Ferdinand, via Napels, Griekenland en het destijds onrustige Turkije, naar Oxford om vandaar uit als botanisch tekenaar deel te nemen aan een serie indrukwekkende expedities naar Australië. Ook Franz vertrok naar Engeland waar hij lange tijd als botanisch tekenaar aan Kew Gardens was verbonden. Onder zijn leerlingen bevond zich een van de dochters van George III.

Esther van Gelder gaat in haar bijdrage aan dit boek in op (botanische) boeken als kunstwerken. Destijds zag men dergelijke uitgaves als kunstwerken, waarvoor veel geld werd betaald. Het waren doorgaans rijk geïllustreerde en met de hand vervaardigde boeken. De arbeidsintensieve productie maakte dat ze zeer kostbaar waren. Verder behandelt zij de botanische boeken van de gebroeders Bauer die al vroeg in het bezit van het Teylers waren. Al met al een informatieve publicatie over twee zeer getalenteerde kunstenaars. RD

200 soorten groen. Botanische kunst en Franz en Ferdinand Bauer is een uitgave van Uitgeverij Thóth in samenwerking met Teylers Museum. Het telt 96 pagina’s en is een kleurrijke paperback vol prachtige tekeningen van beide kunstenaars. 

Terry van Druten & Esther van Gelder, 200 soorten groen. Botanische kunst van Franz en Ferdinand Bauer, Bussum 2019.
ISBN 9789068687729                               
Prijs: € 17,95

Scroll naar boven