Ruud van der Loo & Rutger Burgers, Te gek om los te lopen. 11 waanzinnige wandelingen in de buurt van psychiatrische klinieken, Houten 2015
Deze gids verscheen weliswaar in 2015 maar toen is de uitgave aan onze aandacht ontsnapt. Het onderwerp raakt veel KBL. Daarom signaleren wij deze wandelgids alsnog. Het is een uitgave van Uitgeverij Gegarandeerd Onregelmatig, die vaker wandelgidsen uitgeeft rond bijzonder onderwerpen. Het leuke van deze gids is dat het zich richt op elf psychiatrische klinieken waarvan een deel ooit een KBL was. In de gids zijn wandelingen opgenomen op de terreinen van Meerenberg (buitenplaats te Santpoort), Huize Padua (was een klooster en werd het eerste psychiatrisch ziekenhuis (1843) te Handel), Brinkgreve (eerder landgoed bij Schalkhaar), Veldwijk (eerder landgoed bij Ermelo) en Het Grote Graffel (eerder landgoed bij Warnsveld).
Voor wie geïnteresseerd is in de wijze waarop buitenplaatsen werden omgezet naar psychiatrisch ziekenhuis, is het boek van Gemma Bok & Joost Vijselaar Terug naar Endegeest Uitgeverij Sun, 1988) interessant. Deze uitgave gaat ook in op het omzetten van het 17de-eeuwse kasteel Endegeest bij Oegstgeest naar het gebruik als psychiatrische kliniek. Aan het einde van de 19de eeuw komt de vraag naar meer psychiatrische opvang sterk op in Nederland. Dit blijkt verband te houden met de toenemende industrialisatie, de verstedelijking, schaalvergroting en de trek van het platteland naar de stad waardoor veel mensen ontworteld raken en maatschappelijk onwelgevallig gedrag gaan vertonen. Om die reden werden in heel Nederland KBL opgekocht om te gaan dienen als zorgcentrum. Daarmee waren deze mensen weg uit de samenleving en bovendien zag men het verblijf in de natuur als helend. Rust, ruimte en regelmaat werden toegepast als remedie voor ‘gestoorde’ mensen. In de ziekenhuizen heerste een strikte scheiding tussen mannen en vrouwen maar ook waren de bewoners verdeeld in groepen van rustig tot zeer onrustig, al dan niet verdeeld in verschillende nieuwbouwpaviljoens op het terrein. Door deze gids moest ik denken aan het verhaal van Frederik van Pallandt, wiens familie Kasteel Keukenhof te Lisse bezat. Het vermoeden bestaat dat hij na zijn met succes afgeronde rechtenstudie in Leiden schizofreen werd en door zijn familie (die hiermee geen raad wist) in het zwakzinnigeninstituut Meerenburg te Santpoort is gedaan. Daar sterft hij min of meer vergeten op 39-jarige leeftijd waarna zijn overlijdensacte door een postbode en een politieagent werd ondertekend.
Ook in onze tijd zijn meerdere KBL in gebruik als zorgcentrum zoals bijvoorbeeld De Hartekamp en Bosbeek te Heemstede, Endegeest (Oegstgeest) en Dorrepaal te Voorburg. De in dit gidsje opgenomen huizen zijn alle geselecteerde GGZ-klinieken die zijn opengesteld voor wandelaars. Soms gelden restricties als een verbod voor honden en nergens is het toegestaan om te fotograferen waarmee de privacy van bewoners is gewaarborgd. RD
Te gek om los te lopen. 11 waanzinnige wandelingen in de buurt van psychiatrische klinieken is een ongebonden boekje dat 120 pagina’s telt. Alle wandeling worden door middel van kaartje en route-aanwijzingen beschreven. De gids bevat veel foto’s en interessante historische informatie.
ISBN 978 90 78 641 421
Prijs: € 14,95 / Zie de website van de uitgever