Een koninklijk paradijs. Aert Schouman en de verbeelding van de natuur

Emile Havers, e.a. Een koninklijk paradijs. Aert Schouman en de verbeelding van de natuur, Zwolle 2017

Met verlangen keek ik uit naar het verschijnen van dit boek, dat handelt over de Dordtse schilder Aert Schouman (1710-1792). Terecht noemt Peter Schoon, directeur van het Dordrechts Museum, hem een meervoudig getalenteerde kunstenaar. Hij overleed dit jaar precies 225 jaar geleden. Het boek verschijnt bij een omvangrijke expositie van de werken van Schouman waar onder andere de kamerschilderingen van de menagerie van stadhouder Willem V een absoluut hoogtepunt zijn. Die schilderingen vonden na omzwervingen inmiddels een vaste plek in Huis ten Bosch. Vanwege de huidige grootscheepse renovatie van deze buitenplaats, stelt de koninklijke familie het Dordrechts Museum in de gelegenheid de schilderingen te exposeren. Dit en talrijke ander bruiklenen maken dat er sprake is van een omvangrijke overzichtstentoonstelling die vanaf 19 februari t/m. 17 september 2017 in Dordrecht te zien is.

Dit boek biedt een goede introductie op de kleurrijke expositie, waarop vooral veel vogels in al hun verschijningsvormen excelleren maar ook op de rijke schilderkunstige tradities van de Hollandse 18^de eeuw. Dit boek begint met een biografie en een chronologisch overzicht van het leven van Schouman door Emile Havers en Charles Dumas. De kunstenaar leefde in de tijd waarin de opkomst van de buitenplaatscultuur zich ook voltrok. Overal in ons land werden zulke lustoorden aangelegd, de een nog mooier dan de ander en om die reden hadden vele kunstenaar handenvol werk aan hun versiering en verfraaiing. Na 1750 komt het arcadische verlangen sterk op en dit wordt vaak verbeeld in fraaie wand- plafond en schoorsteenschilderingen die in stadswoningen en buitenplaatsen werden aangebracht.

Schouman kwam op 4 maart 1710 in Dordrecht ter wereld en verloor zijn vader al op 16-jarige leeftijd. Zijn vroegst bekende werk is een ets uit 1727. Vanaf 1734 wordt hij productief en maakt zijn eerste schoorsteenstukken, portretten en vogelaquarellen. Zijn eerste kamerdecoratiestuk dateert uit 1738. Schouman opereert vaak op buitenplaatsen en hij vervaardigt in 1744 een serie van de Westlandse buitenplaatsen Patijnenburg en Zuidwind in opdracht van Hendrik van Slingelandt. Een nieuwe uitingsvorm voor hem is het graveren van glas waarvan een voorwerp uit 1745 bekend is. Vanaf 1748 is hij meestal in Den Haag, waar hij lid wordt van het schildersgilde dat in deze stad chique Confrerie Pictura heet en waarvan hij weldra bestuurder wordt. Voor dit genootschap vervaardigt hij een plafondstuk met vogels voor de confreriekamer. In 1788 treft een eerste beroerte hem maar hij herstelt. Vier jaar later in de avond van 5 juli 1792 overlijdt hij in Den Haag en wordt hij op de buitenbegraafplaats Ter Navolging in Scheveningen ter aarde besteld. Dan heeft hij een bijzonder productief leven achter de rug waarvan de vele vruchten in openbare en particuliere collecties bewaard zijn gebleven.

Al deze aspecten van zijn leven, zijn talenten en zijn uiteenlopende oeuvre worden in talrijke hoofdstukken in dit boek behandeld waaraan talrijke auteurs medewerking verleenden. Een van hen is Martin van den Broeke. Hij won in 2016 onze Ithakaprijs 2016. Zijn bijdrage behandelt over een serie topografische aquarellen en hij gaat in op de relatie die de kunstenaar had met diens mecenas Hendrik van Slingelandt. Met name de topografische aquarellen zijn voor liefhebbers van buitenplaatsen interessant omdat de familie Van Slingelandt er talrijke bezat en door Schouman voor hen werden gedocumenteerd. Voor hun buiten in Naaldwijk onder de rook van Den Haag vervaardigde Schouman ook wandschilderingen van vogels.

Het voert te ver om uitgebreid in te gaan op de inhoud van dit boek dat bijzonder zo rijk en informatief is. Het is een getuige van een eeuw die enorm rijk was aan harmonieuze tuinen, monumentale buitenplaatsen, rijke menagerieën en fraaie stadswoningen. Schouman wist die rijkdom op meesterlijke wijze vast te leggen. Boek en expositie worden dan ook van harte aanbevolen. Gaat dat zien in Dordrecht! RD

Een koninklijk paradijs. Aert Schouman en de verbeelding van de natuur verscheen bij gelegenheid van een gelijknamige expositie in het dit jaar 175-jarige Dordrechts Museum. Het is een zeer rijk geïllustreerde uitgave waaraan talrijke auteurs een bijdrage leverden. Het verscheen bij Wbooks en telt 360 pag. ISBN 9789462581852. Prijs: € 29,95